Kinh tế khó khăn khiến nhu cầu mua sắm nói chung, trong đó có ôtô suy giảm mạnh ở những tháng cuối năm 2022 và đầu năm 2023.
Sản xuất, tiêu thụ ôtô trong nước suy giảm
Theo các chuyên gia, năm 2023, toàn nền kinh tế nói chung được dự báo vẫn còn đối mặt với rất nhiều khó khăn. Các thách thức này đến từ cả yếu tố trong và ngoài nước; sức ép lạm phát, tỉ giá, lãi suất gia tăng; sản xuất kinh doanh tiếp tục đối mặt với nhiều khó khăn, ảnh hưởng lớn đến nhiều ngành, lĩnh vực, ngay từ đầu năm 2023.
Kinh tế khó khăn cũng khiến nhu cầu mua sắm nói chung, trong đó có ôtô chứng kiến sự suy giảm mạnh trong những tháng cuối năm 2022 và đầu năm 2023 trong khi đây thông thường là những tháng bán hàng sôi động nhất trong năm.
Theo Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA), doanh số bán hàng của toàn thị trường tháng 1 đạt 17.314 xe, bao gồm xe 14.036 du lịch; 3.174 xe thương mại và 104 xe chuyên dụng.
Như vậy, doanh số xe du lịch đã giảm 49%; xe thương mại giảm 59% và xe chuyên dụng giảm 62% so với tháng 12/2022. Doanh số bán của xe lắp ráp trong nước cũng chỉ đạt 8.086 xe, giảm 54% so với tháng 12/2022, còn doanh số xe nhập khẩu nguyên chiếc là 9.228 xe, giảm 48% so với tháng trước. Mức doanh số này so với tháng 12/2022 đã giảm sút mạnh trên tất cả các phân khúc.
TC Motor, Thaco, Toyota là những nhà sản xuất có sản lượng xe CKD (xe lắp ráp trong nước với 100% linh kiện được nhập khẩu) lớn và chiếm phần lớn thị phần trên thị trường. Thế nhưng, TC Motor – nhà sản xuất và phân phối xe Hyundai tại Việt Nam – chỉ bán được 3.496 xe Hyundai trong tháng 1, bằng 1/3 so với doanh số 9.545 xe bán trong tháng 12/2022.
Mặc dù nhiều hãng ôtô có cho rằng việc nghỉ Tết Nguyên đán dài trong tháng đầu năm đã khiến sức mua suy giảm trên mọi phân khúc và hy vọng giai đoạn tới sẽ có sự khởi sắc của thị trường. Tuy nhiên, xu hướng doanh số giảm liên tiếp các tháng gần đây khiến các doanh nghiệp ngày càng lo lắng.
Cụ thể, vào tháng 11/2022, doanh số bán hàng của toàn thị trường đạt 36.371 xe, giảm 0,5% so với tháng 10/2022 và giảm 6% so với tháng 11/2021.
Tiếp tục sang tháng 12/2022, doanh số bán ôtô toàn thị trường chỉ đạt 35.301 xe, tiếp tục giảm 3% so với tháng 11 trước đó và giảm 24% so với tháng 12/2021. Doanh số bán của xe lắp ráp trong nước đạt 17.666 xe, giảm 6% so với tháng 11/2022.
Nhìn tổng quát, sản lượng tiêu thụ ôtô bắt đầu suy giảm đột ngột từ quý IV/2022, bất chấp sự cải thiện đáng kể về nguồn cung linh kiện cũng như tăng trưởng kinh tế vĩ mô được ghi nhận kết quả tích cực
Giải thích về lý do doanh số sụt giảm, PGS.TS ngành kinh tế – tài chính Đinh Trọng Thịnh cho hay, theo chu kỳ tiêu dùng ở Việt Nam, lượng tiêu thụ ôtô thời điểm trước Tết Nguyên Đán khoảng 1-2 tháng thường tăng mạnh và bắt đầu giảm sau nghỉ lễ.
Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, thu nhập của người dân bắt đầu chững lại bởi sự trì trệ của hoạt động sản xuất vào quý IV năm 2022 trên hầu hết lĩnh vực. Đồng thời, tình hình xuất, nhập khẩu các mặt hàng cũng không khả quan hơn. “Điều đó khiến nhu cầu sử dụng ôtô của người dân từ cuối năm 2022 đến nay sa sút đáng kể”, ông Đinh Trọng Thịnh nói.
Cần giải pháp kích cầu
Trước các dự báo kinh tế Việt Nam năm nay sẽ còn phải đối mặt với rất nhiều thách thức đến từ cả yếu tố trong và ngoài nước, nếu chỉ dựa vào nguồn lực và các giải pháp kích cầu riêng lẻ của từng doanh nghiệp sẽ không đủ để tạo ra sự ổn định và sức bật giúp thị trường tăng trưởng trở lại, đồng đều và bền vững.
Trong ngắn hạn, nếu sức mua không cải thiện và thị trường không tăng trưởng trở lại, để giảm áp lực tồn kho, các nhà sản xuất sẽ không thể duy trì nhịp sản xuất ổn định và buộc phải giảm công suất và nhân công. Điều này sẽ tác động trực tiếp tới tình hình lao động – việc làm, từ đó ảnh hưởng tới an sinh xã hội.
Trao đổi với Zing, ông Đỗ Phước Tống, Chủ tịch Hội Cơ khí – Điện TP.HCM (HAMEE), cho rằng hiện nay doanh nghiệp cơ khí gặp khó nhưng việc tiếp cận nguồn vốn đầu tư không đơn giản, đặc biệt là gói hỗi trợ lãi suất 2%. Hiện nay, gói hỗ trợ này cũng chậm giải ngân.
“Chưa kể, tiêu thụ ôtô sản xuất trong nước qua các năm liên tục trồi sụt. Nhu cầu tiêu dùng ôtô phụ thuộc rất nhiều yếu tố và có những biến động”, ông nói và cho rằng trong bối cảnh hiện nay Chính phủ cần có giải pháp hỗ trợ với ngành ôtô sản xuất và lắp ráp trong nước.
Tương tự, ông Đào Phan Long, Chủ tịch Hội cơ khí Việt Nam (VAMI) cũng cho rằng Việt Nam có khoảng hơn 350 doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ ôtô, nhưng phần lớn có quy mô nhỏ, khó khăn trong tiếp cận vốn, khó có điều kiện đầu tư cho công nghệ và việc liên kết giữa các doanh nghiệp này khá yếu… Khi thị trường gặp khó khăn, rất cần các biện pháp hỗ trợ mạnh hơn từ Chính phủ.
“Cần có biện pháp hỗ trợ kích cầu áp dụng riêng với ôtô sản xuất và lắp ráp trong nước. Điều này vừa tạo điều kiện hỗ trợ sản xuất trong nước, vừa giúp đỡ các doanh nghiệp trong thời gian khó khăn hiện tại, giải quyết được nhiều bài toán về an sinh xã hội. Về lâu dài, việc này sẽ hỗ trợ cho phát triển của công nghiệp ôtô và công nghiệp hỗ trợ ở Việt Nam”, ông Long đề xuất.
Theo các chuyên gia, nhu cầu tiêu dùng ôtô phụ thuộc rất nhiều yếu tố và có những biến động. Do đó, nếu được giảm thuế trước bạ người tiêu dùng sẽ là đối tượng được hưởng lợi đầu tiên. Theo đó, chính sách hỗ trợ được ban hành sẽ giúp người dân tiếp cận mức giá tốt, kích thích mua sắm trong bối cảnh thị trường tiêu thụ ôtô đang có xu hướng sụt giảm mạnh.
Ông Đỗ Phước Tống cho hay, nếu được giảm thuế trước bạ người tiêu dùng sẽ là đối tượng được hưởng lợi đầu tiên. Vì vậy, cả người dân và doanh nghiệp đều mong muốn giảm càng lâu càng tốt, nhưng vấn đề là Chính phủ cần cân đối ngân sách để chọn giải pháp tốt ưu nhất.
Trước đó, giai đoạn 2020-2022, thị trường ôtô cùng ngành công nghiệp ôtô và ngành công nghiệp hỗ trợ đã được tiếp sức bởi các chính sách hỗ trợ và giải pháp tháo gỡ khó khăn để thoát khỏi sự u ám của đại dịch. Đó là chính sách miễn giảm, giãn, hoãn, gia hạn các khoản nộp như giảm lệ phí trước bạ đối với ôtô sản xuất, lắp ráp trong nước; gia hạn thời hạn nộp thuế đất, thuế tiêu thụ đặc biệt đối với ôtô sản xuất và lắp ráp trong nước.
Cụ thể, giữa 6/2020, Chính phủ quyết định giảm 50% lệ phí trước bạ đối với ôtô sản xuất, lắp ráp trong nước đến 31/12/2020 với mức hỗ trợ tương đương tỉ lệ 5-6% giá bán của xe.
Nhờ vậy, doanh số xe sản xuất và lắp ráp nói riêng và toàn thị trường ôtô nói chung tăng đáng kể trong nửa cuối năm 2020. Cụ thể, theo số liệu của VAMA, doanh số toàn thị trường tháng 9, 10, 11 tăng lần lượt 32%, 22%, 9% so với tháng trước. Trong đó, lượng xe bán ra trong tháng 10 và 11 tăng 15% và 22% so với cùng kỳ năm 2019.
Ngoài ra, từ 1/12/2021 đến tháng 5/2022, Chính phủ tiếp tục giảm 50% phí trước bạ cho ôtô lắp ráp trong nước. Theo báo cáo của VAMA, trong giai đoạn tháng 12/2021 và 4 tháng đầu năm 2022, có gần 180.000 xe được bán ra trong giai đoạn Nghị định 103 được áp dụng.
Nhờ sự hỗ trợ kịp thời trong 5 tháng đầu năm mà tính chung cả năm 2022, thị trường ô tô đã có sự tăng trưởng tốt và đạt qua mốc 500.000 xe để thoát khỏi mác “thị trường nhỏ”.
Ông Đào Phan Long, Chủ tịch Hội Cơ khí Việt Nam, đánh giá trong giai đoạn 2020-2022, nhờ các chính sách giãn, hoãn nộp các loại thuế, phí, trong đó có thuế tiêu thụ đặc biệt và tiền thuê đất, các doanh nghiệp ôtô đã có thêm thời gian cân đối nguồn vốn, bảo đảm thu – chi để tập trung sản xuất phục vụ nhu cầu thị trường. Tuy vậy, các chính sách hầu như chỉ áp dụng riêng lẻ trong thời gian ngắn nên tác động chưa đủ sâu rộng nhằm tạo được bản lề vững chắc để doanh nghiệp hồi phục hoàn toàn sau dịch Covid-19 và có nguồn lực ứng phó với thách thức mới từ nguy cơ suy thoái kinh tế toàn cầu.
Cũng theo ông Đào Phan Long, dù thị trường gặp khó song nhiều doanh nghiệp ôtô đã và đang mở rộng sản xuất, gia tăng số lượng mẫu mã xe sản xuất, lắp ráp trong nước. Điều này giúp giải quyết nhu cầu lao động cũng như thúc đẩy phát triển công nghiệp phụ trợ. Để hỗ trợ tốt nhất cho doanh nghiệp sản xuất ôtô trong nước, Nhà nước cần có những phản ứng chính sách kịp thời, thiết thực. Chẳng hạn, xem xét ban hành chính sách gia hạn thời hạn nộp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ôtô trong năm 2023; hỗ trợ 50% lệ phí trước bạ ít nhất trong 1 năm…
| Theo phân tích của các doanh nghiệp, căn cứ thực tế thị trường ôtô những tháng đầu năm 2023, doanh số toàn thị trường cả năm 2023 dự báo sụt giảm xấp xỉ 17,5% so với năm ngoái. Trong 5 năm tới, thị trường ôtô có nguy cơ giảm 37% sản lượng tiêu thụ nếu không có những giải pháp hỗ trợ trong trung hạn. Điều này đồng nghĩa tốc độ “ôtô hóa” của Việt Nam sẽ chậm lại so với dự kiến, ảnh hưởng đáng kể đến sự phát triển của ngành công nghiệp ôtô. |
Minh Hoa (t/h)
