Phó tổng Thanh tra Chính phủ Bùi Ngọc Lam vừa ký ban hành kết luận thanh tra dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 Công ty Gang thép Thái Nguyên (TISCO).
Theo đó, Thanh tra Chính phủ đã kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công an điều tra 4 vụ việc có dấu hiệu vi phạm hình sự mà Thanh tra Chính phủ đã chuyển hồ sơ sang Bộ Công an.
Cụ thể, gồm: Tổng giám đốc TISCO và một số cán bộ thuộc cấp và cán bộ thuộc Tổng công ty thép Việt Nam (VNS) đã ký các biên bản thỏa thuận, ký hợp đồng giao việc cho các nhà thầu cũng như thanh toán theo đơn giá không đúng hợp đồng EPC, làm phát sinh tăng tổng mức đầu tư, gây thất thoát vốn; Tổng giám đốc TISCO và một số cán bộ liên quan đã ký các phụ lục hợp đồng EPC và một số văn bản tiếp nhận nhiều loại máy móc thiết bị không đúng chủng loại, xuất xứ, nguồn gốc hàng hóa không đúng theo hợp đồng EPC; Tổng giám đốc TISCO và một số cán bộ trực thuộc ký thanh toán nhiều khoản tiền cho các nhà thầu, nhà thầu phụ, tổ chức tư vấn vi phạm quy định; việc VINAINCON lập dự toán điều chỉnh thiếu căn cứ, bán thầu hưởng phí trái pháp luật.
Theo kết luận thanh tra, từ cuối năm 2004, Thủ tướng Chính phủ có văn bản cho phép TISCO lập báo cáo nghiên cứu khả thi nâng công suất sản xuất phôi thép từ 250.000 tấn lên 750.000 tấn/năm.
Năm 2005, dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 của TISCO được phê duyệt với tổng mức đầu tư 3.843 tỉ đồng, dự kiến thời gian thực hiện là 2,5 năm, thời hạn thu hồi vốn dự kiến là 6,87 năm.
Từ năm 2007, TISCO ký hợp đồng 01 EPC với nhà thầu Công ty tập đoàn xây lắp luyện kim Trung Quốc (MMC) trị giá 160,8 triệu USD (tỷ giá USD thời điểm này là 1 USD = 15.850 đồng). Hai bên xác định đây là giá trọn gói không thay đổi trong suốt quá trình thực hiện hợp đồng. Thời gian thực hiện dự kiến là 30 tháng. Nhưng sau đó TISCO và MMC đã ký với nhau nhiều phụ lục điều chỉnh nhiều nội dung quan trọng trong hợp động EPC đã ký.
Đến tháng 11/2012, Văn phòng Chính phủ có văn bản thông báo ý kiến của phó thủ tướng giao Bộ Công thương tiếp thu ý kiến của các bộ, ngành về đề nghị tăng tổng mức đầu tư dự án…Đến tháng 5/2013, Chủ tịch HĐQT TISCO ký quyết định phê duyệt điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án tăng thêm hơn 4.200 tỷ đồng, thời gian thực hiện đến hết năm 2014 đi vào hoạt động.
Thanh tra Chính phủ cho rằng việc điều chỉnh, tăng tổng mức đầu tư tăng thêm 4.200 tỷ đồng là thiếu cơ sở pháp lý, ảnh hưởng hiệu quả dự án. Mặt khác, thực tế dự án này đã kéo dài, chậm tiến độ trên 10 năm, đã tạm dừng thi công từ năm 2013 đến nay.
Mặc dù tổng mức đầu tư của dự án đã tăng nhưng toàn bộ các hạng mục chính chưa hoàn thành. Nhà thầu là Công ty Tập đoàn xây lắp luyện kim Trung Quốc chưa chuyển đủ thiết bị theo danh mục, tình trạng máy móc thiết bị hư hỏng, sai khác về xuất xứ, thông số kỹ thuật làm ảnh hưởng đến tiến độ, chất lượng dự án.
Theo số liệu của TISCO, tổng giá trị thanh toán tính đến 31/12/2016 là gần 4.500 tỉ đồng, trong đó chi phí thiết bị hơn 2.100 tỉ, chi phí xây dựng gần 1.000 tỉ… Tổng dư nợ gốc, lãi vay ngân hàng phải trả của dự án là 3.900 tỉ (hiện lãi vay phải trả trên 40 tỉ đồng/tháng).
Đáng chú ý, kết luận thanh tra cũng chỉ rõ, Văn phòng Chính phủ có 2 văn bản trình phó thủ tướng và thông báo ý kiến của phó thủ tướng, trong đó có nội dung đồng ý TISCO thanh toán các khoản chi phí trả cho MCC (vật tư và thiết bị hư hỏng bởi gỉ sét, lão hóa do để lưu kho bãi lâu ngày…) không đúng với hợp đồng EPC, quy định pháp luật về đầu tư.
Từ các sai phạm trên, Thanh tra Chính phủ đã kiến nghị Thủ tướng xử lý về kinh tế với số tiền sai phạm lên tới hàng ngàn tỉ đồng, bao gồm: thu hồi khoản tiền thanh toán cho MMC số tiền hơn 13 triệu USD; xử lý số tiền thanh toán sai cho các nhà thầu phụ hơn 876 tỉ đồng, gần 10 tỉ đồng chi cho việc tiếp khách, đi công tác nước ngoài…
Cùng với các kiến nghị xử lý nêu trên, Thanh tra Chính phủ đã chuyển kết luận thanh tra đến Ủy ban Kiểm tra T.Ư để xem xét, xử lý theo thẩm quyền đối với cán bộ, đảng viên có khuyết điểm, sai phạm thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý.
Theo Minh Anh/Thương gia
