Cố Tổng thống Pháp Charles de Gaulle từng khẳng định: “Đừng bao giờ quên rằng đối với Pháp, tình bạn với Đức là không thể thay thế”.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Đức Angela Merkel
Một nửa thế kỷ sau khi cố Tổng thống Pháp Charles de Gaulle (nhiệm kỳ 1959-1969) nói những lời này với các bộ trưởng của mình, mối quan hệ Paris – Berlin vẫn là một biểu tượng của hòa bình và nền tảng cho sự hội nhập châu Âu, nhưng cũng đầy những bất trắc.
Để làm mới và củng cố mối quan hệ thiết yếu này, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Đức Angela Merkel đã gặp nhau vào ngày 22/1 tại thị trấn biên giới Aachen của hai nước để cùng ký một hiệp ước dài 16 trang. Hiệp ước Aachen – tên gọi khác của Hiệp ước Hợp tác và Hội nhập Pháp – Đức lần này, là sự bổ sung và phát triển của Hiệp ước Elysée mà hai nước đã ký năm 1963 bởi Tổng thống de Gaulle và người đồng cấp Tây Đức Konrad Adenauer tại Paris, từng đánh dấu việc mối quan hệ Pháp – Đức từ “erbfeinde” (kẻ thù truyền kiếp) chuyển sang thành quan hệ đối tác.
Kỳ vọng thành…thất vọng
Trở lại năm 2017, khi ông Macron, một người châu Âu đầy nhiệt huyết đã nhấn mạnh trong lễ nhậm chức Tổng thống của mình rằng đây là thời điểm lịch sử cần nắm bắt để đối đầu với chủ nghĩa dân tộc. Điều này trở thành tín hiệu tốt để khởi động lại sợi dây liên kết Pháp – Đức. Đối với bà Merkel, người vốn đã tràn trề thất vọng với ba đời Tổng thống Pháp trước đó, thì ông Macron giống như một nhà cải cách thực sự, đang sẵn sàng cải thiện khả năng cạnh tranh và ổn định nền tài chính công của Pháp.
Ông Macron cũng hy vọng sẽ truyền cảm hứng cho Berlin để cùng Paris cải tổ khu vực đồng Euro và củng cố khả năng phục hồi của EU. Vị Tổng thống trẻ tuổi của nước Pháp cũng nỗ lực “lấp đầy” chính phủ mình bằng những cá nhân “thân Đức” – từ cấp thủ tướng và bộ trưởng trở xuống – và hiếm khi ra quyết định mà không cân nhắc phản ứng của Berlin.
Tuy nhiên một thực tế trái với kỳ vọng đã dần rõ nét.Mặc cho những tham vọng nhằm “tái sinh EU” đã được ông Macron thể hiện đầy ấn tượng trong bài phát biểu tại Đại học Sorbonne của Pháp hồi tháng 9/2017, những tiềm năng trong thời điểm ban đầu đó đến nay gần như đã tan biến. Điều này càng được phản ánh rõ trong hiệp ước hôm 22/1 giữa Pháp – Đức. Thay vì các kế hoạch lớn dành cho quân đội EU hay một sự đảm bảo với trái phiếu chung châu Âu, hiệp ước mới chủ yếu tập trung vào các quyết định và kế hoạch phối hợp để tăng cường hợp tác giữa các thành phố ở khu vực biên giới hai nước.
Tạp chí uy tín Economist dẫn lời các quan chức đã thể hiện kỳ vọng đối với hiệp ước mới trong việc biến mô hình hợp tác từng được thể hiện trong Hiệp ước Elysée năm 1963 thành một nền tảng cho sự hội tụ của Pháp – Đức. Đó là điều đã khiến “mọi người phải nhớ đến Hiệp ước Elysée trong 56 năm qua” theo giáo sư Henrik Enderlein từ Berlin, trong khi ông thể hiện sự nghi ngờ một thái độ đón nhận tương tự với Hiệp ước Aachen năm 2019.